LENFÖDEM
Lenfatik Sistem
Lenfatik sistem her biri lenf dokusu içeren lenf damarları ve organlarından oluşur. Vücutta yer alan lenfatik organlar şunlardır: lenf nodülleri,dalak,timüs ve bademcikler. Kemik iliği lenfositleri ürettiği için aynı zamanda lenfatik sistemin bir parçasıdır. Lenf damarları dokular arası boşlukta bulunan sıvıyı emer ve venöz dolaşıma taşır. Lenf damarları ayrıca bağırsaklardan yağ asitlerini emer. Buna ek olarak lenfatik damarların önemli immünolojik fonksiyonları vardır.Lenfositler (beyaz kan hücreleri)lenf dokusunda üretilip depolanır. Bu lenfositler yabancı hücreleri,maddeleri,mikropları ve kanser hücrelerini tanıyıp onlara cevap oluşturabilme yeteneğine sahiptir. Eğer lenfatik sistemin herhangi bir yerinde yabancı madde yoğunluğu artarsa lenfositler bu maddelerle temas edip onları yok eder ve vücuttan uzaklaştırırlar.
Lenfödem nedir?
Lenfatik sistemin çalışma mekanizmasındaki bozukluktan dolayı hücreler arası proteinden zengin sıvıda meydana gelen artışa denir. Hangi nedenle olursa olsun lenfatik sistem düzgün bir şekilde çalışmıyorsa ve damarlar uygun bir şekilde sıvıyı drene edemiyorsa,dokular içinde proteinden zengin sıvı birikebiliyor.Biriken sıvı miktarı lenfatik damarların taşıma kapasitesini aşıyorsa lenfödem gelişiyor.Bu bazen üst gövdede bir kolunuzda bazen her ıkisinde bazen alt gövdenizde tek veya çift bacağınızda yada nadiren hem üst hem alt bölgeyi tutabiliyor
Tipleri nelerdir?
Primer lenfödem: Bebek anne karnında iken lenf damarlarının yeteri kadar gelişmemesi nedeni ile ortaya çıkabiliyor.
Sekonder lenfödem: En şık kansere bağlı olarak yapilan cerrahi uygulamalar ve radyoterapi sonrası ortaya çıkıyor. Yine bir travma sonrası bu bir trafik kazası olabilir lenf damarları zara gördü ise ilerleyici günlerde lenfödem ortaya çıkabiliyor.
Kronik venöz yetmezlik sonucu görülen lenfödem:
Toplardamarların kanı yeteri kadar kalbe götürememesi venöz yetmezlik olarak tanımlanıyor. Venöz yetmezlik en fazla bacaklarda dizaltı bölgesinde görülüyor .Nedeniyse ,bu bölgenin kalbe en uzak noktada olması. İyi çalışmayan venöz sistemin kanı tekrar kalbe göndermesine lenf sitemi yardımcı olmaya çalışıyor. Bu yardım sırasında lenf sistemine aşırı yük biniyor ve lenf kapakları işlevini yapamaz hale geliyor ve sonucunda lenfödem gelişiyor.
Lipödem sonucu gelişen lenfödem:
Lipödem yağ depolama mekanizmasındaki bozukluktan dolayı daha çok kadınlarda görülen ve sık olarak her iki bacağı da tutan nedeni belli olmayan bir kadın hastalığıdır. Vücudun artan yağ oranı ile birlikte lenf sisteminin taşıma mekanizması bozuluyor görevimi yapamaz hale geliyor.sonuç olarak lipödem e bağlı olarak lipolenfödem tablosu ortaya çıkıyor.
Lenfödemin belirtileri nelerdir?
- Kolların ve bacakların herhangi birinde yada ikisinde belirli bölgelerde şişkinlik
- Şişkinliğin olduğu eklemlerde hareket kısıtlılığı
- Kol altı ve kasık bölgelerinde ağrı
- Ciltte gerginlik hissi ve sertlik
- Ciltte parlaklık
- İlerleyen durumlarda ciltte deri lezyonları,akıntılar,koku,iyileşmeyen açık yaralar
Lenfödem tedavisi nasıl yapılır?
Dünyaca kabul görmüş tek tedavi yöntemi Kompleks Boşaltıcı Fizyoterapi olup sadece bu alanda,uluslararasi geçerliliği olan sertifikalı lenfödem fizyoterapisleri tarafından uygulanır.
Bu tedavinin 4 komponenti vardır:
- Manüel lenf drenajı
- Kompresyon(bandaj ve kompresyon çorabı)
- Cilt bakımı
- Egzersiz
Tedavi de fizyoterapist manüel lenf drenajı ile lenf sisteminin çalışma mekanizmasına bağlı kalarak uygun manüel tekniklerle sıvıyı çalışmayan bölgeden çalışan bölgeye doğru drene eder.manuel lenf drenajı tamamlandıktan sonra uygun bandajlama tekniklerini kullanarak etkilenen uzvu yada uzuvları sarar.24 saat sonunda çözülür tekrar drenaj yapıldıktan sonra tekrar bandajlama yapılır. Bu durum bölgedeki sıvı tam drene olana kadar devam eder. Daha sonraki aşamada özel ölçüm ile alınan kompresyon çorabı kişiye giydirilir.Ve hasta takibe alınır.
Cilt bakımı neden önemli?
Lenfödem hastalarının günlük hayatta çok dikkatli olmaları gerekir etkilenen bölgenin nem dengesinin kontrol altında tutulması ve hijyenik olması şarttır. Çünkü deri kuruluğu cildi tahriş eder ve yara oluşması ile sonuçlanır. Bu durum lenfödemin artması ile ssonuçlanır.
“Egzersiz olmaz ise olmaz”
Lenf sıvısının akış hızı iskelet kasları tarafından sağlanan aralıklı diş basınca bağlıdır. Bu nedenle sıvı drenajına yardım etmek için kas aktivitesi gerekiyor. Egzersizler bandaj yada çorap kullanımı eşiğinde yapılmalı, dirençli egzersizlerden ve ağırlık çalışmalarından kaçınılmalı. Egzersiz programı kişiye Özel olarak fizyoterapisti tarafından hazırlanır.
Lenfödem olan yada lenfödem adayı olan kişiler nelere dikkat etmeli?
- Enfeksiyonlardan kaçınmalı(kesikler ,enjeksiyonlar,böcek ısırmaları,yanik,kaşınma ile tahriş)
- Yetersiz veya aşırı egzersiz
- Uzvun aşırı ısıya maruz kalması
- Ağır yük kaldırma
- Açık alanlarda çıplak ayak yürüme
- Yanlış tırnak kesimi
- Uzun yolculuklar
- Etkilenmiş koldan tansiyon ölçümü yapilmamali
- Etkilenmiş kol ile tekrarlıyıcı zorlayan hareketler ypılmamalı
- Gece uyurken etkilenmiş bölgenin üstüne doğru yayılmamalı
- Sıkı çorap,çamaşır kıyafet tercihi vb.
UNUTULMAMALI!
Yetersiz lenf dolaşımından ötürü şişen ekstremite tedavi ile normal yada normal hale geldikten sonra bakımına dikkat edilmez ise durumun tekrarlıyabileceği unutulmamalı. Bu yüzden bakım ve takip oldukça önemlidir.
